میرزا ابراهیم خان عکاس باشی، متولد مرداد ۱۲۵۳ در تهران و متوفی در چابکسر قزوین است. او نخستین مستندساز و فیلم‌بردار تاریخ سینمای ایران است.
وی پسر میرزا احمد صنیع‌السلطنه، عکاسباشی دربار ناصرالدین شاه بود. روایت است که صنیع‌السلطنه(پدر ابراهیم خان)، بدون اجازهٔ ناصرالدین شاه با معیرالممالک به اروپا سفر کرد و شاه بر هر دو غضب کرد. معیرالممالک بازگشت؛ ولی صنیع السلطنه حدود ۱۰ سال در اروپا ماند و پسرش میرزا ابراهیم‌خان از ۱۴سالگی در پاریس به تحصیل عکاسی گراورسازی و عکاسی روی چینی پرداخت. زمانی که ناصرالدین شاه به پدرش اجازه بازگشت به ایران را داد، او نیز همراه پدر به تهران آمد.
پس از کشته شدن ناصرالدین شاه ، میرزا ابراهیم خان عکاسباشی به همراه مظفرالدین شاه به تهران آمد.
مظفرالدین شاه در آبان ماه ۱۲۷۷ ، به میرزا ابراهیم خان، لقب عکاسباشی را داد و خواهر همسرش ، زیور السلطان طلعت السلطنه را نیز به ازدواج او درآورد. حاصل این ازدواج، چهار دختر و یک پسر شد.
میرزا ابراهیم خان عکاسباشی در زمان سلطنت احمد شاه فامیل مصور رحمانی را انتخاب نمود.
پس از فوت مظفرالدین شاه و آغاز سلطنت محمد علی شاه، یکی از شاگردان پدر ابراهیم خان به نام عبدالله میرزا قاجار، جانشین ابراهیم خان عکاس باشی شد و از آن به بعد ابراهیم خان در ولد آباد کرج و سپس در قزوین، املاک ساعد الدوله را اجاره کرد و به کشاورزی و زراعت مشغول شد. در طی این سالها او به امور چاپی نیز می پرداخت.
میرزا ابراهیم‌خان عکاسباشی، سازنده اولین فیلم مستند ایران، در سال ۱۲۹۴ و در سن 41 سالگی، در قهوه خانه ای در چابکسر دچار سکته قلبی شد و درگذشت.
فیلمهای ابراهیم خان عکاس باشی :
میرزا ابراهیم خان نخستین فیلم خود را در اوستاند بلژیک از مراسم جشن گل ها فیلمبرداری کرد و سپس همراه با شاه به ایران بازگشت.
تصاویر بعدی او از ورود و خروج افراد به قصر است.
طولانی ترین پلان فیلم او نیز مربوط به نمایش دلقکهای قصر در حضور شاه است.
شروع نمایش فیلم از همان روزهای نخست بازگشت مظفرالدین شاه ، لااقل در دربار و بعد رفته رفته نزد بزرگان و اشراف ، به هنگام میهمانی های عروسی و ختنه سوران آغاز شد . نمایش فیلم در هر دفعه ، غالباً دوبار و جداگانه – یکبار برای مردها و یکبار برای زن ها صورت می گرفت.
تصاویر ایجاد شده توسط ابراهیم خان عکاسباشی، در دهه 70 هجری شمسی، در یکی از کاخهای سلطنتی پیدا شد و با همت کامران شیردل و اکبر عالمی، این تصاویر تاریخی که بر اثر گذشت زمان به شدت آسیب دیده بودند، در کشور فرانسه ترمیم و احیا شدند.
دوربین ابراهیم خان عکاسباشی :
دوربینی که میرزا ابراهیم خان با آن در دربار فیلمبرداری می کرد ، دوربین مدل « گومون » بود. سال ۱۲۸۰ «هنری ساوج لندر» ، جهانگرد انگلیسی، در بازدید از قصر گلستان، این دوربین را مشاهده کرده است.
میرزا ابراهیم خان، سال ۱۲۷۹ در سفر نخست مظفرالدین شاه، به شهر کنترکس ویل فرانسه، همسفر او بود و دستور تهیه دوربین را از او دریافت کرد و از طریق پدرش که در پاریس به سر می برد ، ترتیب خرید آن را داد.
دیگر فعالیتهای میرزا ابراهیم خان :
از مهمترین اسناد و مدارک تاریخی به دست آمده، مرتبط با ابراهیم خان عکاس باشی عبارتند از 2 نامه ایی که حاکی از آن هستند که ابراهیم خان عکاسباشی ضمن نمایش مرتب فیلم در دربار و نزد اشراف ، گاه و بیگاه نیز به فیلمبردازی می پرداخت .
1. نامه ای از جانب یکی از درباریان که خطاب به میرزا ابراهیم خان :
« برادر مکرما
بندگان اعلیحضرت اقدس همایون شاهنشاهی ارواحنا له الفدا میفرمایند که صبح زود اسباب سینموفتوگراف را برداشته و در سبزه میدان از تمام دستجات قمه زنها و سایرین عکس بیاندازید»
2. نامه ای از شخص شاه از قصر دوشان تپه خطاب به میرزا ابراهیم خان :
« عکاسباشی، فردا صبح دوربین سینموفتوگراف را با دو سه رولو زود بیار که عکس شیر ها را بگیریم »
نوشته های مظفرالدین شاه درباره ابراهیم خان عکاس باشی :
- مظفرالدین شاه، در اولین سفر خود به اروپا، در سفرنامه خود، اینگونه می نویسد :
«امروز عید گل است و ما را دعوت به تماشا كردند، بسیار عید با تماشایی بود، تمام كالسكه‌ها را با گل مزین كرده و توی كالسكه‌ها و چرخ‌ها را پر از گل كرده بودند كه كالسكه‌ها پیدا نبود و خانم‌ها سوار كالسكه‌ها شده و با دسته‌های گل در جلو ما عبور كردند و عكاس‌باشی هم مشغول سینما توگراف اندازی بود»
- مظفرالدین شاه، در دومین سفر خود به اروپا، در سفرنامه خود، اینگونه می نویسد :
«عكاس‌باشی را هم به جهت عكس جدید الاختراع كه در آلمان بود، گفتیم بماند و یاد بگیرد) و در جای دیگر می‌‌نویسد: عكاس‌باشی هم سینما توگراف آورده بود، یك ساعتی هم او را تماشا كردیم»
پس از ابراهیم خان، دوربین مستندسازی ایران را، خان بابا معتضدی به دست گرفت.