انجمن مستندسازان سینمای ایران، تشکلی صنفی و غیر انتفاعی، تشکیل شده از کارگردانان سینمای مستند است. این انجمن عضو جامعه اصناف سینمایی ایران (خانه سینما) است.
معرفی انجمن مستندسازان سینمای ایران
هیات مؤسس انجمن مستندسازان، حول محور شناخت بيشتر نيروهاي توليدي و فراهم آوردن تشكيلات مستقل، (درون خانه سينما) به وجود آمد. در اين زمان (آبان ماه 1375) عليرغم حضور نيروهاي مولده، يعني كارگردانها و دفاتر بخش خصوصي سرنوشت عرصة مستندسازي، تقريباً به صورت كامل در اختيار نهادهاي دولتي و حكومتي بود و تلويزيون نه تنها نقشي براي مستندسازان بخش خصوصي ايران قائل نبود، بلكه در مجموع، بين آثار مستند و جامعه نيز ارتباطي وجود نداشت. از سوي ديگر، مسئولان خانه سينما كه 26 صنف از سينماي داستاني را زير چتر خود داشتند واقعيت وجود مستند سازان را به عنوان يك صنف دربخش خصوصي را باور نمي كردند. بنابراين، هیات مؤسس، اقدام به فراخوانهاي محدود از مستندسازان، مطالعه و مشاوره براي دستيابي به يك اساسنامه صنفي را در الويت قرارداد و در شرايطي كه براي حضور مستندسازان در تشكيلات خانه سينما مقاومت مي‌شد، هیات مؤسس اين موضوع (تز) را مطرح كرد كه خانه سينما اگر در برگيرنده اصناف سينمايي ايران است بايد جايي براي حضور مستندسازان و انيميشن سازان داشته باشد اما اگر فقط خانه اصناف سينماي داستاني است خانه سينما بايد اين موضوع را رسماً اعلام كند. اين استدلال كه سينماي ايران متشكل از سه شاخه سينماي داستاني سينماي مستند و سينماي انيميشن است و خانه سينما بايد تمام شاخه هاي سينما را در بر بگيرد خوشبختانه پذيرفته شد و راه را براي پذيرش انجمن مستندسازان در خانه اصناف سينما گشود.
سرانجام يكسال بعد، در پنجم بهمن 1376 هیات مؤسس موفق به تشكيل نخستين مجمع عمومي مستندسازان شد كه مفاد پيش‌نويس، اساسنامه را تصويب كرد هیات‌هاي مديره‌اي انتخاب شد تا مطالبات و خواسته‌هاي مستندسازان را پيگيري كند.
اهداف انجمن بر اساس اساسنامه بسط وگسترش «صنعت– هنر» سينماي مستند ايران ، تدوين سياستهاي فرهنگي و اقتصادي سينماي مستند ايران و مشاركت با ديگر نهادهاي قانوني در اين زمينه، دفاع از حقوق عام مستندسازان سينماي ايران (مثل حق مؤلف و...)، ايجاد امنيت شغلي وحرفه‌اي ، حمايت از حقوق صنفي اعضاء و تلاش در جهت بالا بردن سطح كارايي حرفه‌اي آنها ، برقراري ارتباط با ساير صنوف و مراكز توليد سينماي ايران براي ايجاد كار و حفظ حقوق مادي و معنوي و حرفه‌اي اعضاء، بررسي زمينه‌هاي همكاري و ايجاد ارتباط با مراكز فرهنگي – هنري ايران وجهان به منظور فراهم آوردن امكان توليد، توزيع و نمايش آثار مستند سينماي ايران – برگزاري جشنواره و جلسات نمايش وبحث وبررسي فيلمهاي مستند ايران وجهان . ايجاد تسهيلات براي تامين اجتماعي ، تاسيس بانك اطلاعات بر اساس نيازهاي انجمن ، تاسيس شوراهاي حل اختلاف در چهار چوب قراردادهاي صنفي ( در صورت رجوع طرفين دعوي يا يكي از آنها).
نقش و عملكرد :
انجمن مستندسازان، بخشي از تلاشهاي خود را معطوف به قانون‌مند كردن رفتار نهادهاي عمومي در قبال سرمايه‌گذاري و پخش آثار سينمايي مستند و مستندسازان كرده است. از آنجايي كه دولت، از جنبة تئوري، اصناف را مورد حمايت قرار داده بود هیات مديره‌ها توانستند با مسئولان امور سينمايي كشور، به گفتگو بنشينند و حتي معاونت سينمايي وزارت ارشاد را متقاعد كند كه فضاي مناسبي براي سرمايه‌گذاري و پخش آثار مستند مستقل از نهادهاي دولتي و تليزيون به وجود بياورد اما با تغيير مديريت دولتي اين سياست عملي نشد.
كوشش انجمن براي نقش پذيري مثبت دولت در عرصه سينماي مستند سبب شد كه براي نخستين بار، دولت (معاونت امور سينمايي وزارت ارشاد) دفترچه سياستها و روشهاي مستندسازي را منتشر ساخت كه البته خود به وعده‌هاي اعلام شده در آن عمل نكرد ولي به عنوان سندي از تحولات جاري در امر سياستگذاري و تأكيد انجمن بر قانونمندي، باقي مانده است. هیات مديره‌ها، تقريباً توفيقي در ارتباط رو در رو و مؤثر با مديران تلويزيون نداشته‌اند. البته در اين فاصله، تلويزيون شبكه چهار را راه اندازي كرد كه ظاهراً بر سينماي مستند، تأكيد دارد. اما به جاي مشاركت گرفتن مستندسازان در توليد آثار مستند غالباً به ساخت برنامه‌هاي تلويزيوني آثار مستند مي‌پردازد و يا آثار مستند خارجي را نشان مي‌دهد.
فعاليت‌هاي فرهنگي:
هفته فيلم مستند ايران و جهان با اين هدف ثانوي برگزار شد كه بخشي از شاگردان بالقوة فيلم مستند را به صورت بالفعل به سالن سينما بكشاند و نشان بدهد كه فيلم مستند، تنها، پديدة تلويزيون نيست. گرچه توفيق ما در جلب تماشاگر به‌خاطر همزمان شدن با توقيف فله‌اي مطبوعات اندك بود اما به شكلهاي ديگر ادامه يافت.
1- متولد شدن هفته فيلم فروغ از دل انجمن مستندسازان
2- نمايش آثار سينماي مستند ايران در جشنواره سينما دورئل فرانسه
3- نمايش آثار سينماي مستند ايران در جشنواره فيلم مستند IDFE هلند ـ آمستردام
4- نمايش آثار مستند در فرهنگسراها و مراكز فرهنگي
5- مشاركت و همكاري در برگزاري هفته‌هاي فيلم مستند (داخلي و خارجي) و جشنواره‌ها، شناسایی ابزار کار سينماي مستند ايران، براي زنده ماندن، مجبور به شناخت بازارهاي جديد و فروش محصولات خود در آنها‌ست. حضور در بازار فيلم جشنوارة فجر، مقدمه‌اي بر اين نياز بود. انجمن ما تشكيل انجمن تهيه‌كنندگان فيلم مستند را مورد حمايت قرار داد و از سال 1380 شعار پيش به سوي اتحاديه را مطرح ساخت كه گرچه مورد بي‌اعتنايي و حتي اعتراض برخي اعضا از هر دو انجمن قرار گرفت. ولي به تدريج، يخ‌هاي بي اعتمادي رو به ذوب شدن است و اميد مي‌رود همبستگي آنها براي توليد كار و ايجاد مراكز و دفاتر پخش و فروش فيلم ويدئو، مؤثر باشد.
آرمان‌ها و دشواري‌ها:
توليد فيلم مستند، هنوز به صورت يك مطالبه در نيامده، قوانين ويژه در حمايت از توليد مستند، وجود ندارد. سهم سينماي مستند ايران در سياستگذاري‌ها و تخصيص بودجه‌هاي ملي و ساليانه، ويژة سينماي ايران، مشخص نيست. ضمن اين كه انجمن ما به عنوان يك سازمان غير دولتي، بودجه‌اي براي اجارة يك مكان استقرار ندارد. ما مدتي ميهمان خانة هنرمندان بوديم و اينك دوباره به خانه سينما كه عنوان اصلي آن هستيم، بازگشته‌ايم. گرچه هنوز نتوانسته‌ايم جايگاه و نقش واقعي خود را در ساختار خانه سينما بيابيم.
سرانجام اينكه هیات مؤسس انجمن بعد از برگزاري اولين مجمع عمومي استعفا داد.
گردآورندگان: محمد تهامي‌نژاد، ابراهيم مختاري و پيروز كلانتری
هیأت مؤسس انجمن مستندسازان سینمای ایران :
هیأت مدیره انجمن مستندسازان سینمای ایران :
رییس: ارد زند
نایب‌رییس: فرزاد توحیدی
سخنگو: حمید جعفری
دبیر: غلامرضا کتال
خزانه‌دار: بهمن کیارستمی
بازرس: مهدی قربان‌پور
اعضاي هيات مديره هاي پيشين :
سعيد اكبريان، محمدرضا اصلانی، همایون امامی، حسن بهرام زاده، سعيد تارازي، محمد تهامي نژاد، محمد جعفری، محسن خان جهاني، نادره درد تركماني، ناهيد رضايي، ارد زند، مرتضي شاملي، کامران شیردل، مهوش شیخ الاسلامی، بهرام عظيم پور، محسن قيصري، احمد طالبی نژاد، غلام رضا كتال، پيروز كلانتري، سودابه مرادیان
رضا حائری ( مدیر بین الملل از سال ۱۳۸۸ تا ۹۲)
فهرست تعدادی از اعضاء انجمن مستندسازان ایران :
- آرش اسحاقی
- عزت الله پروازه
- محمود رحمانی
- حامد سعادت
- ناصر صفاریان
- سودابه مرادیان
- سام کلانتری
- مهدی گنجی
- زهره معتمدی
- محبوبه هنریان
وب سایت انجمن مستندسازان ایران : http://irandocfilm.org